Na meldingen over grensoverschrijdend gedrag van Bart De Pauw zet de Vlaamse openbare omroep VRT de samenwerking met hem stop. Dat nieuws geraakt bekend op 9 november 2017.

Bart De Pauw is geen monster. Daarvan ben ik overtuigd. Tegelijk geloof ik ook niet dat de VRT, of de leiding van de zender, zich louter laat leiden door vage insinuaties van “gefrustreerde vrouwen” om de samenwerking met “goudhaantje” De Pauw te beëindigen. Waarom zou de VRT zichzelf op die manier in de voet schieten? Bart De Pauw is geen monster, maar ook de vrouwen die zich slachtoffer voelen van grensoverschrijdend gedrag door hem zijn dat niet. Van dat laatste ben ik eveneens overtuigd.

Ergens is het begrijpelijk dat Bart De Pauw zelf de zaak via de media aan zijn fans voorlegde. Een mens kan wel wat steun gebruiken als hij na dertig jaar gepassioneerde arbeid op die manier een samenwerking beëindigd ziet. Dat is bijzonder pijnlijk. Daarnaast moet het echter ook bijzonder pijnlijk zijn voor de slachtoffers van grensoverschrijdend gedrag dat steunbetuigingen aan Bart De Pauw ontaarden in het fenomeen van blaming the victim. Advocate Christine Mussche wees daarop in Terzake (10 november 2017).

Enkele jaren geleden maakte Sofie Peeters Femme de la Rue, een documentaire waarin hetzelfde fenomeen van blaming the victim wordt aangekaart (voor meer: klik hier). Sofie Peeters laat zien hoe ze door verscheidene mannen in de straten van Brussel wordt geïntimideerd. Steevast wordt de verantwoordelijkheid voor de seksueel getinte boodschappen die ze te horen krijgt bij haar gelegd. De mannen uit de documentaire redeneren dat ze zich maar niet zo uitdagend moet kleden als ze met rust wil worden gelaten. Terecht is er toen veel kritiek gekomen op dat soort seksistische redenering. De schuld voor seksuele agressie, in dit geval verbale, in de schoenen van het slachtoffer van die agressie schuiven, maakt van het slachtoffer een zondebok: het slachtoffer krijgt de schuld voor iets waaraan het niet, of op zijn minst niet exclusief, schuldig is. De Frans-Amerikaanse denker René Girard (1923-2015) laat in zijn werk zien hoe gemeenschappen keer op keer zulke zondebokmechanismen gebruiken om een bepaald soort sociale orde te creëren en te rechtvaardigen. In patriarchale samenlevingen zijn niet toevallig vrijgevochten vrouwen vaak kop van Jut, en niet alleen van de mannen in die samenlevingen.

De overgrote meerderheid van de publieke opinie in Vlaanderen sprak schande over de manier waarop de mannen uit de documentaire Femme de la Rue zich bezondigen aan het fenomeen van blaming the victim. Die mannen zouden behoren tot “achterlijke culturen”. Vandaag, naar aanleiding van de toestand rond Bart De Pauw, bezondigt de overgrote meerderheid van de publieke opinie in Vlaanderen zich blijkbaar zélf aan gelijkaardige, “achterlijke” redeneringen. De vrouwelijke redacteurs van nieuwssite newsmonkey verwoorden het als volgt in een genuanceerd stuk (klik hier voor het volledige artikel):

“Terwijl Bart De Pauw niet ontkent dat hij berichtjes stuurde, maar de sms’jes afdoet als ‘een manier om een goede band te creëren met mijn medewerkers’, wordt er door diverse media al gemeld dat er dagelijks berichten werden gestuurd met ‘ik wil je neuken’ erin. Vreemde manier om een band met je werknemers te creëren, als je ‘t ons vraagt. En pas op, flirten is au fond geen probleem, maar de sms’en waren ook wel degelijk ongewenst.

We hebben ons waarschijnlijk allemaal al eens schuldig gemaakt aan een aangebrand sms’je dat achteraf gezien misschien niet helemaal gepast was. Maar opnieuw: er is een groot verschil tussen één verkeerd sms’je of een stroom aan berichten waardoor vrouwen zich geïntimideerd voelen.

[…]

Het is waar dat het soms niet even duidelijk is wanneer bepaald gedrag te ver gaat, net omdat die grens voor iedereen ergens anders ligt, maar als slachtoffers worden afgeschilderd als daders en als sensatiezoekers en Bart De Pauw wordt voorgesteld als het slachtoffer, dan wordt het echt wel hallucinant.

[…]

Met tweets als ‘je blokkeert het nummer gewoon’, ‘ze hebben het zeker gewoon uitgelokt’, ‘ze probeerden hogerop te geraken en nu dat niet gelukt is, liegen ze De Pauw in de val’, is het schandalig hoe er wordt gedacht over slachtoffers als de dader een BV is.

[…]

Het is net door dit soort gedrag dat slachtoffers niet, of pas vele jaren later, met hun verhaal naar buiten komen. Dus alstublieft, bespaar ons het verwijt dat de slachtoffers nu pas melding hebben gemaakt van De Pauws gedrag. Het is de schuld van iedereen die de schuld in de schoenen van de slachtoffers schuift, dat dergelijke situaties niet op een betere manier worden opgelost.

En Bart, wij hopen enerzijds dat de VRT fout zit, maar we geloven vanuit het diepste van ons journalistieke hart dat zij hun beslissing niet zomaar zullen gemaakt hebben. Dus in plaats van Vlaanderen te misleiden met je mistroostige blik, wees een man. Geef gewoon toe dat je er niet stil bij stond dat je erover ging. En zeg dan nog eens oprécht sorry.”

Gedreven door massahysterie kiezen gemeenschappen hun zondebokken. Als Bart De Pauw niet zo populair was, dan was hij misschien, op basis van exact dezelfde karige informatie, aan de schandpaal genageld. Dat speelt mensen in de kaart die zelf boter op het hoofd hebben, maar hun eigen goede naam beschermen door te doen alsof ze “helemaal niet zoals dat monster Bart De Pauw” zijn. Niet alleen gemeenschappen drijven het kwaad in zichzelf uit door het te projecteren op één of meerdere zogezegd “door en door slechte” anderen die dan sociaal worden “afgemaakt”. Ook individuen doen dat.

Het is belangrijk om zowel collectief als individueel zelfkritisch te blijven om al te gemakkelijke, vernietigende oordelen en nietsontziende, meedogenloze heksenjachten te vermijden.

Bart De Pauw moet niet aan de schandpaal worden genageld. De vrouwen die door hem op een grensoverschrijdende manier werden benaderd evenmin. Hopelijk komt er een bemiddeling waar alle betrokken partijen beter van worden.